W ogrodach amatorskich i na plantacjach przemysłowych kluczowe znaczenie ma umiejętność skutecznego rozmnażania krzewów owocowych. Odpowiednio przeprowadzone procesy gwarantują bujny wzrost i obfite plony, a także umożliwiają utrzymanie cech odmianowych przez wiele pokoleń. Poniższy przewodnik omawia różnorodne metody rozmnażania, przygotowanie stanowiska oraz pielęgnację młodych roślin.
Wybór metody rozmnażania
Decyzja dotycząca sposobu pozyskania nowych krzewów owocowych zależy od oczekiwań co do trwałości, szybkości uzyskania owoców oraz skali uprawy. W praktyce wykorzystuje się techniki dzielone na generatywne i wegetatywne.
- Nasiona – stosowane głównie w hodowli nowych odmian, ale rzadziej w produkcji komercyjnej z uwagi na zmienność cech.
- Sadzonki – zielone lub zdrewniałe, pozwalają zachować cechy matecznej rośliny.
- Odkłady – metoda prosta i skuteczna, szczególnie przydatna w rozmnażaniu agrestu i porzeczek.
- Szczepienie i okulizacja – sposób wymagający wprawy, wykorzystywany do wzmacniania odporności i kontroli wzrostu.
- Podział krzewów – idealny dla odmian o szybkim rozrastaniu się korzeni i rozłogów, np. borówki wysokiej czy jeżyn.
Rozmnażanie generatywne przez nasiona
Choć rzadziej stosowane w produkcji towarowej, rozmnażanie z nasion jest przydatne w hodowli i zachowaniu zmienności genetycznej. Kluczowe etapy to:
- Zbiór zdrowych, dojrzałych owoców. Wysokiej jakości nasiona gwarantują lepsze zdolności kiełkowania.
- Oczyszczanie i suszenie nasion, by zapobiec rozwojowi patogenów.
- Stratyfikacja – chłodzenie nasion przez kilka tygodni (4–6 °C), co przyspiesza kiełkowanie.
- Siew do przepuszczalnej gleby o odpowiednim pH (zwykle 6,0–6,5) oraz regularne podlewanie.
Niestety młode rośliny wyrosłe z nasion potrzebują 2–4 lat na wejście w okres owocowania.
Rozmnażanie wegetatywne
Wegetatywne metody pozwalają uzyskać krzewy tożsame z rośliną mateczną. Wykorzystuje się do nich różne techniki:
1. Sadzonki zielone
Najlepiej pobierać je wiosną, gdy pędy są jędrne, ale jeszcze niezdrzewiałe. Kluczowe kroki:
- Pobranie fragmentów pędów o długości 8–12 cm z kilkoma międzywęźlami.
- Usunięcie dolnych liści, a górne przycięte o połowę dla zmniejszenia parowania.
- Ukorzenianie w sterylnej mieszaninie torfu i piasku, w temp. 20–25 °C, z wysoką wilgotnością powietrza.
- Regularne zraszanie i ochrona przed bezpośrednim słońcem.
2. Sadzonki zdrewniałe
Wysoką skuteczność dają sadzonki pobierane późną jesienią lub wczesną wiosną. Charakterystyka:
- Pędy minionego sezonu o średnicy 5–10 mm, z 3–5 pąkami.
- Przechowywanie do wiosny w wilgotnym piasku lub trocinach w temp. 0–4 °C.
- Sadzenie na głębokość 2/3 długości pędu, aby wykształciły się liczne korzenie.
- Pielęgnacja polegająca na umiarkowanym podlewaniu i osłonięciu przed mrozem.
3. Odkłady
Metoda naturalna, często stosowana w rozmnażaniu porzeczek i agrestu. Przebieg:
- Zgięcie nisko położonego pędu do rowka w glebie, zabezpieczenie klamrami.
- Przykrycie cienką warstwą ziemi i regularne nawadnianie.
- Po ukorzenieniu (zwykle po roku) pęd odcina się od rośliny matecznej i przesadza.
4. Podział krzewów
Stosowany w przypadku gatunków silnie rozłogowych, np. brzoskwini czy niektórych odmian jagodowych. Sposób działania:
- Wykopanie całego krzewu wraz z systemem korzeniowym.
- Podział bryły korzeniowej na fragmenty zawierające co najmniej 2–3 pędy.
- ImmediateUmieszczenie w przygotowanym dołku i podlanie.
Szczepienie i okulizacja
Szczepienie i okulizacja to techniki, które umożliwiają kontrolę nad wzrostem i zwiększenie odporności na choroby. Wybrane informacje:
- Wybór zdrowej podkładki o dobrze rozwiniętym systemie korzeniowym.
- Wiosenne szczepienie metodą kopulacyjną lub barkiem w chwili pękania pąków.
- Okulizacja w lecie – uwalnianie pojedynczego oczka do pokoju mycia i zarzynki.
- Szczelne zabezpieczenie miejsc cięć woskami lub maściami ogrodniczymi.
Przygotowanie stanowiska i pielęgnacja po sadzeniu
Prawidłowe rozmieszczenie i przygotowanie stanowiska decyduje o przyszłej plenności. Wymagania:
- Ziemia żyzna, przepuszczalna, o lekko kwaśnym odczynie (pH 5,5–6,5).
- Drenaż lub warstwa żwiru pod bryłą korzeniową dla ochrony przed zastoiskami wodnymi.
- Regularne podlewanie, zwłaszcza w pierwszym roku po posadzeniu.
- Systematyczne przycinanie w celu kształtowania korony i usuwania uszkodzonych pędów.
- Nawożenie organiczne i mineralne – kompost oraz nawozy bogate w potas i fosfor.
Dbając o odpowiednią ochronę przed chwastami, kontrolę szkodników i chorób oraz utrzymując wilgotność gleby, zapewnimy młodym krzewom optymalne warunki do rozwoju. Efektem będzie zdrowa roślina, gotowa do owocowania w kolejnych sezonach.
